Ratten

Wat is het?

Bij de gemeente komen wel eens meldingen en klachten binnen over de aanwezigheid van ratten in onze gemeente. Het is voor de melder soms onduidelijk om welk soort rat het gaat en wie verantwoordelijk is voor de bestrijding van de rattensoort.

De zwarte rat

De zwarte rat heeft een lichaamslengte van 18 tot 22 cm, een staartlengte van 19 tot 24 cm, is slank gebouwd en heeft een grijzig bruine en/of zwarte kleur. De zwarte rat verschilt van de bruine rat door een langere vacht, grotere oren en langere staart.

Hij houdt van warmte, komt oorspronkelijk uit (sub)tropische gebieden en is daarom in ons gematigd klimaat aangewezen op beschutte schuilplaatsen. Hij maakt nesten in of nabij gebouwen, zoals in de spouw, scheuren in muren, kruipruimtes, verdiepings- en zoldervloeren, boven plafonds, onder golfplaten daken, onder rommelhopen, in oude vogelnesten of nestkasten. Hij is snel, kan goed klimmen en springen en heeft een groot loopvermogen.

De zwarte rat leeft in groepen van twintig tot zestig dieren en maakt piepende, krijsende en schreeuwende geluiden. Hij is hoofdzakelijk ’s nachts actief, maar jonge exemplaren zijn vaak ook overdag actief om voedsel te zoeken. De zwarte rat is een alleseter, maar heeft een voorkeur voor plantaardig voedsel zoals graanproducten, peulvruchten, fruit en maïs. Soms eet hij ook insecten, kleine zoogdieren zoals muizen, vogels, vis en eieren. Ratten hebben een groot territorium, zo slapen ze in de spouwmuur van een woning maar halen ze drie woningen verderop of in een plantsoen hun voedsel vandaan.

In een geschikte leefomgeving bereikt de zwarte rat een leeftijd van ongeveer 2 tot 2,5 jaar. Vanaf drie maanden zijn zij geslachtsrijp waarna zij zich het jaar rond voortplanten. Een vrouwtje kan per jaar wel veertig tot vijftig jongen werpen.

Is de rat ’s avonds of overdag gezien?

De bruine en zwarte rat zijn weliswaar nachtdieren, maar worden ook regelmatig overdag gesignaleerd.

Hoe constateer je dat er zwarte ratten aanwezig zijn?

• De rat laat op zijn vaste looproute vetvegen (veroorzaakt door buiksmeer) en voetsporen (prenten) achter, langs muren, op vloeren en op balken.
• Vraatsporen. Graankorrels eet de zwarte rat op tot er slechts een eindstukje van over is, maïskorrels laat hij gehalveerd of helemaal leeggegeten achter.
• Knaagsporen op allerlei materialen, zoals elektriciteitskabels, verpakkingen, isolatiematerialen en pvc-waterleidingen.
• Uitwerpselen: keutels van 4-5 mm dik en 9-12 mm lang (banaanvormig), ook op veelgebruikte looproutes tussen nest-, eet- en drinkplaatsen.
• Zwarte ratten zijn op plekken waar er veel voorkomen ook overdag te zien.

Wat kun je zelf doen?

De beste bestrijdingsmethode van de bruine en zwarte rat is preventie. Dat kan door ervoor te zorgen dat de ratten geen voedsel vinden. Het goed schoonhouden van woningen en (agrarische) bedrijfsterreinen en het goed afsluiten van voedselopslagplaatsen is noodzakelijk. Over het algemeen is het belangrijk om onhygiënische omstandigheden, voedselaanbod en toegang te voorkomen. Maatregelen die je zelf kunt treffen zijn bijvoorbeeld:

• verzamel huishoudelijk afval in goed afgesloten vuilnisbakken/containers
• plaats vuilniszakken pas op de dag van vuilophaal op straat, niet de avond van te voren
• zorg voor frequente afvoer van huisvuil
• geen etensresten op een composthoop gooien (alleen tuinafval)
• vermijd lekkende kranen, plasjes en putjes
• repareer de riolering indien nodig
• stapel verpakte veevoeders los van de muren en in losstaande stapels
• gebruik zoveel mogelijk harde en duurzame materialen voor het opslaan van mogelijk voedselaanbod
• geef dieren in buitenverblijf zoveel voer als nodig en haal het voer voor de nacht weg
• verwijder achtergebleven gewassen of vruchten op het land of ploeg ze in
• sluit toegang tot gebouwen en riolering goed af
• maak naden, kieren en scheuren dicht
• Vermijd begroeiing tegen bebouwing. Houd klimplanten minimaal 60 cm bij ramen en muren vandaan
• Laat geen etensresten rondslingeren
• Voedselvoorraden zodanig opbergen dat deze onbereikbaar zijn voor ratten, bijvoorbeeld in afgesloten tonnen en dozen gemaakt uit harde en duurzame materialen, zoals metaal
• Afgevallen fruit (appels, peren) opruimen. Bij vraatsporen het valfruit onmiddellijk weghalen
• In het najaar ook alert zijn op vraatsporen aan kiwi, druiven en passievruchten, noten
• Denk aan katten- en hondenluikjes
• Dek ventilatierooster en lucht af- en toevoer af met fijnmazig gaas. Voer deze maatregelen niet alleen op de begane grond uit. Ratten zijn zeer goede klimmers
• Gaten, naden en kieren dichtmaken
• Zorg er voor dat wanneer je dieren houdt, ratten niet in of onder de hokken of volières kunnen komen
• Ratten kunnen lange gangen onder funderingen en vloeren door graven om op de gewenste bestemming te komen. Ze knagen zonder veel moeite gaten in gaas van metaal door
• Jonge ratten zijn aanvankelijk niet veel groter dan een muis en kunnen op die manier door kleine openingen binnen komen
• Een goed onderhouden riolering vermindert de kans op ratten
• Voer de vogels buiten ’s winters zo vroeg mogelijk op de dag, zodat er geen restanten blijven na de schemering. Bij avond en nacht wordt vogelvoer rattenvoer
• Kijk uit dat je eenden bij sloten en plantsoenen niet te veel brood voert. Wat er ’s avonds nog ligt, is een welkome voedselbron voor ratten. Ze zullen steeds terugkomen
• Probeer te vermijden dat er in je tuin spullen zijn, waar de ratten zich in of onder kunnen verbergen. Daarom openhaardhout zodanig opstapelen, dat er geen nestplaats mogelijk is

Rattenbestrijding

Particulieren zijn zelf verantwoordelijk voor het voorkomen en bestrijden van ratten op hun eigen terrein. In de openbare ruimte is de gemeente verantwoordelijk voor de bestrijding. Daarnaast heeft de gemeente natuurlijk een zorgplicht ten aanzien van de volksgezondheid en grijpt in als deze in gevaar komt. Als je problemen hebt met ratten, kunnen wij je adviseren. Zo nodig verwijzen wij je naar een professioneel bestrijdingsbedrijf.

Hoe kun je aanwezige ratten bestrijden?

Ratten zijn slimme beesten die zich niet zomaar laten verdrijven. Wel zijn er een aantal doe-het-zelf middelen in de handel om ratten te bestrijden.

• Rattenvallen, zoals klemmen, vangkooien of doorloopkooien. Deze zijn zeer krachtig en mogen alleen worden ingezet op plaatsen waar ze niet bereikbaar zijn voor kinderen, huisdieren en in het wild levende dieren.
• Ultrasone afweermiddelen die een voor ratten vervelend geluid produceren dat door mensen niet gehoord worden. De werking daarvan is echter nooit doeltreffend aangetoond.

De doe-het-zelfmiddelen zijn een goedkope manier om een rattenplaag in huis te bestrijden. Houd er wel rekening mee dat ratten erg argwanend en slim zijn. Het vangen van ratten vergt daarom enige vindingrijkheid en kennis van de leefwijze van ratten. Daarom kan het raadzaam zijn om bij grotere rattenkolonies of terugkerende rattenplagen professionele ongediertebestrijding in te zetten. Zij kunnen snel, effectief en veilig het rattenprobleem aanpakken en je advies geven hoe je de woonomgeving in de toekomst rattenvrij te houden.