Begroting 2024

Financieel perspectief

De begroting 2024 laat een positief resultaat zien voor het jaar 2024. In lijn met de inbreng van de raadsfracties tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2024, lag de focus op het sluitend krijgen van de begroting. Dat was dit jaar een erg moeilijke opgave. Er zijn verschillende ombuigingen nodig geweest. Meestal zonder beleidsmatig effect. De ombuigingen hadden het doel te komen tot een sluitende begroting, met daarin de wens van de raad verwerkt: de lastendruk voor onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties zo min mogelijk te laten stijgen.

Het meerjarige perspectief laat een tekort zien. Dit tekort wordt gedeeltelijk veroorzaakt door een verlaging van de inkomsten vanuit het Rijk (via het Gemeentefonds) en voor het andere deel door eigen ambities. Voor een toekomstig gezond financieel perspectief zijn grote ombuigingen met beleidsmatige effecten, grootschalige bezuinigingen en/ of een exponentiële groei van de lokale belastingen niet meer af te wenden. In onderstaande tabel is het begrotingssaldo gepresenteerd:

Toelichting financieel perspectief

Het jaar 2024 heeft een positief saldo in de begroting. Daarvoor is het noodzakelijk geweest om verschillende ombuigingen in te zetten, zoals:

• Het opnieuw plannen van de uitvoering van projecten;
• Het afschalen van verschillende budgetten die de afgelopen jaren niet volledig werden gebruikt;
• Het laten vrijvallen van een aantal stelposten;
• De opschaling van de dorpsondersteuner in Vessem in lijn brengen met de opschaling van de dorpsondersteuner in Steensel;
• Ook zijn de inkomsten opnieuw beoordeeld en risicovol begroot. Door die ombuigingen is de extra lastendruk voor onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties zo minimaal mogelijk gebleven.

Meerjarig perspectief in relatie tot kortingen vanuit het Gemeentefonds

Meerjarig laat de begroting een negatief perspectief zien, van afgerond vier ton in 2025 tot en met afgerond vierenhalf miljoen in 2027. Voor een groot deel wordt dit veroorzaakt door een vermindering van onze inkomsten uit het Gemeentefonds. De gemeente Eersel wordt erg ruim gekort ten opzichte van andere gemeenten in Nederland. Grotendeels staan we zelf aan de lat om dit gat te dichten.

In totaal wordt de gemeente Eersel vanaf 2026 voor € 3,2 miljoen gekort aan inkomsten uit het Gemeentefonds. Dit bestaat uit een korting vanuit de herijking van het Gemeentefonds, een korting door de extra inkomsten voor grote gemeenten, die gecompenseerd worden door kleine gemeenten én een korting op de inkomsten voor jeugdzorg. Het is niet realistisch om te verwachten dat deze kortingen volledig worden gecompenseerd. De aangekondigde compensatie van € 810.000,- is al verwerkt in de begroting. Voor het sluitend krijgen van de begroting voor de jaren 2026 en 2027 zijn daarom grote ombuigingen met beleidsmatige effecten, grootschalige bezuinigingen en/ of een exponentiële groei van de lokale belastingen noodzakelijk. Ter illustratie: het huidige negatieve saldo in 2027 vraagt om een OZB-verhoging van meer dan 100% ten opzichte van het in deze begroting voorgestelde tarief voor 2024.

Naast de kortingen vanuit het Gemeentefonds hebben eigen ambities een aandeel in het negatieve meerjarig perspectief.

Onbenutte OZB

In het geval dat het in de toekomst niet lukt om de begroting sluitend te krijgen, komt de gemeente Eersel onder toezicht van de provincie te staan. In dat geval wordt als eerste beoordeeld of het OZB-tarief in lijn is met het redelijk peil, zoals jaarlijks vastgesteld door het Rijk in de meicirculaire. Het redelijk peil voor 2024 is vastgesteld op 0,1614% van de WOZ-waarde van een pand. Het voorgestelde tarief in Eersel voor 2024 is 0,0861%. Dit betekent dat het redelijk peil afgerond dubbel zo hoog ligt als het tarief voor 2024 in de gemeente Eersel. Uitgedrukt in financiële middelen is er in 2024 sprake van € 3.642.722,- aan onbenutte OZB ten opzichte van de nu voor 2024 begrote OZB-inkomsten van € 4.196.485,-.

Positieve resultaten uit een jaarrekening

Het kan voorkomen dat de jaarrekening een positief resultaat laat zien. Dit was bij de jaarrekening 2022 ook het geval. De resultaten zijn meestal van incidentele aard, zoals winsten uit deelnemingen of grondverkopen. Deze positieve resultaten kunnen en/ of mogen volgens het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) niet worden begroot als dekkingsmiddel voor structurele uitgaven. Wel kunnen deze resultaten bij investeringen, waarvan de vervanging niet strik noodzakelijk is, worden ingezet als dekkingsmiddel, waardoor de kapitaallasten dalen. Bij het IHP (hieronder verder toegelicht) zal maximaal de toekomstige incidentele investeringslasten worden gedekt uit deze positieve resultaten. Dat betekent dat het positieve resultaat kan worden ingezet voor kosten zoals sloopkosten, tijdelijke huisvesting en het eventueel afboeken van boekwaardes.

Geen ruimte in de begroting

Bij het vaststellen van deze begroting is de reserve van onze gemeente op het niveau van een minimale reserve voor het kunnen beheersen van risico’s (zie paragraaf 2 van de begroting). Een positief saldo bij de jaarrekening 2023 is komend jaar nodig om financiële consequenties van raadsbesluiten gedurende het jaar 2024 te kunnen financieren.

Financiële consequenties zijn bijvoorbeeld al te voorzien voor het in 2024 vast te stellen Integraal Huisvestingsplan (IHP). In de begroting 2024 is een stelpost van € 700.000,- aan extra storting in de bestemmingsreserve opgenomen. Voor het bepalen van de omvang van deze stelpost is enkel gekeken naar de schoolgebouwen zelf en zijn kosten voor bouwrijp maken van locaties en het afboeken van resterende boekwaarde bijvoorbeeld nog niet meegenomen. Hieronder volgt een nadere toelichting op dit IHP.

Integraal Huisvestingsplan (IHP)

Iedere gemeente heeft de wettelijke taak te voorzien in (ver)nieuwbouw, renovatie en uitbreiding van onderwijshuisvesting. Sinds 2000 maakt de gemeente Eersel hier integrale huisvestingsplannen voor. Het doel hiervan is ontwikkelingen in de onderwijshuisvesting te kunnen programmeren in overleg met de scholen en kinderdagverblijven. Daarmee worden pieken voorkomen op momenten dat scholen wettelijk recht hebben op (ver)nieuwbouw of uitbreiding en daarop een beroep doen.

Bij een IHP worden voor vier jaar concrete afspraken vastgelegd en wordt een doorkijk voor de periode van jaar vijf tot en met jaar twintig gemaakt. De financiële consequenties van de (ver)nieuwbouw en uitbreiding in de scope van jaar één tot en met vijftien, worden op basis van het VNG-normbedrag omgezet in een jaarlijkse storting in de bestemmingsreserve. Op die manier wordt het financieren van de onderwijshuisvesting zoveel mogelijk verspreid tot een gemiddeld bedrag per jaar, om pieken te voorkomen op momenten dat meerdere scholen recht hebben op (ver)nieuwbouw of uitbreiding.

IHP 2024 - 2028

Op dit moment is het IHP voor de looptijd 2024 tot en met 2028 in voorbereiding. Dit wordt in 2024 aangeboden aan de gemeenteraad. In de periode van de eerste vier jaar van dit IHP heeft onder andere het Rythovius College recht op (ver)nieuwbouw of renovatie. Gezien onze wettelijke taak om hierin te voorzien heeft het grote financiële consequenties voor onze gemeente. Vandaar dat bij het opstellen van deze begroting, vooruitlopend op de vaststelling van het IHP, een verhoging van de bestemmingsreserve als stelpost is opgenomen.

Extra storting in de bestemmingsreserve vanaf 2024

Op basis van een in 2023 uitgevoerde quickscan van de kwaliteit van de schoolgebouwen en het bepalen van de wettelijke rechten van scholen op (ver)nieuwbouw, uitbreiding en renovatie is duidelijk welke ontwikkelingen worden voorgelegd aan de gemeenteraad in het IHP.

Op basis van het VNG-normbedrag per vierkante meter huisvesting zijn de minimale kosten, voor enkel kale gebouwen (een zogenoemde blokkendoos) meegenomen. Op basis daarvan is in de begroting rekening gehouden met een jaarlijkse extra storting van € 700.000,- in de bestemmingsreserve voor onderwijshuisvesting. De extra storting komt bovenop de storting van € 605.000,-, die grotendeels nodig is voor het dekken van de kapitaallasten van de onderwijshuisvesting die in de afgelopen vijftien jaar is gebouwd of aangepast.

In de berekening van de minimaal benodigde extra storting zijn kosten voor bijvoorbeeld slopen en bouwrijp maken, indexeringen (van onder andere normvergoeding) en afboeken van resterende boekwaarde niet meegenomen. Het is daarom aannemelijk dat er bij het vaststellen van het IHP in 2024, aanvullende stortingen in de bestemmingsreserve nodig zijn om de kosten behorende bij het IHP 2024 – 2028 te kunnen dekken.

Prioriteiten in 2024

Ondanks het financieel zwaar weer waar de gemeente Eersel in terecht komt, gaan we het komende jaar aan de slag met onze doelstellingen. Deze doelstellingen zijn financieel vertaald in deze begroting. Hieronder een toelichting op een aantal in het oog springende prioriteiten.

Schaalsprong/ Ontwikkelstrategie

Aan de hand van de in mei 2023 vastgestelde bestuursopdracht, werken we in 2024 verder aan het vormgeven van de ontwikkeling van de gemeenten in de Kempen in de periode vanaf 2030. In 2024 wordt op meerdere momenten een besluit van de gemeenteraad gevraagd dat een grote impact gaat hebben op onze gemeente, zoals bij het vaststellen van het definitieve scenario, inclusief ruimtelijk-fysieke en sociaal-maatschappelijke keuzes.

Duurzaamheid

Ook in 2024 maken we stappen op resultaatgerichte verduurzaming van onze gemeente, met in het bijzonder aandacht voor de energietransitie. In 2024 hebben inwoners van onze gemeente de mogelijkheid subsidie te ontvangen voor de verduurzaming van hun woningen. Verder ligt de focus in 2024 op  energiereductie en zon-op-dak bij inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Als gemeente geven we daarin het goede voorbeeld. 

Omgevingsvisie 3.0

In 2023 zijn we in het kader van het werken met de Omgevingswet gestart met de Omgevingsvisie 3.0. Hierbij komen thema’s aan bod die nog niet in de Omgevingsvisie 2.0 opgenomen waren en starten we een participatietraject op. In de Omgevingsvisie 3.0 nemen we ook de Ruimtelijke visie woonuitbreidingen mee.

Hart van Steensel/Steensel weer een dorp

Na afronding van fase 1 en 2 starten we in 2024 met de 3e en laatste fase van het project “Steensel weer 1 dorp”. Samen met de bewoners en klankbordgroepen hebben we een definitief ontwerp gemaakt. Dit zijn we nu technisch aan het uitwerken, zodat we dit najaar kunnen aanbesteden. In het voorjaar van 2024 gaan we starten met de werkzaamheden. We gaan het oude riool vervangen voor een infiltratieriool en vuilwaterriool. De Eindhovenseweg wordt een 30 km/uur zone. Door de aanplant van nieuwe bomen en beplanting wordt de nieuwe inrichting voorzien van veel groen. De hoofdrijbaan krijgt een klinkerverharding en de parallelwegen worden ingericht als een comfortabele fietsroute door Steensel in asfalt.

De verbouwing van de kerk naar een MFA en een heringericht kerkplein vormen het toekomstige nieuwe Hart van Steensel. Daar kunnen ook evenementen gehouden gaan worden. In 2024 selecteren we voor de verbouwing van de kerk in Steensel een aannemer. In samenspraak met de bewoners en klankbordgroepen ronden we de procedures af en kunnen we starten met de transformatie van de kerk naar een gemeenschapshuis.

Burgerparticipatie

Als een beleidsonderwerp geschikt is voor participatie, maken we gebruik van de zogenoemde Factor C-methode. Door deze methode te volgen, stellen we vast in welke fase, met wie, op welk niveau, waarover en wanneer communicatie en/of participatie gewenst is. In 2023 zijn we begonnen met het toegankelijker maken van deze methode, zodat projectleiders hier ook zelfstandig mee aan de slag kunnen bij kleinere projecten. In 2024 zetten we dit proces voort.

Doordat participatieprogramma ‘Dorpen Maken Het Verschil’ doorloopt, blijven er mogelijkheden om initiatieven van inwoners of verenigingen die bijdragen aan de leefbaarheid te ondersteunen. We zijn actief betrokken en zijn, bijvoorbeeld door de dorpsschouwen te organiseren, aanwezig in de directe leefomgeving. Er is sprake van direct contact en korte lijntjes. Deze ingeslagen koers wordt als positief ervaren.

Kempenmuseum de Acht Zaligheden

In mei 2022 heeft de gemeenteraad besloten in te stemmen met de plannen voor het Kempenmuseum en hiervoor een krediet beschikbaar te stellen. 2022 was een overgangsjaar, waarin de schetsplannen concreet zijn uitgewerkt tot een uitvoeringsgereed ontwerp. In 2023 is het definitief ontwerp klaar en vindt de aanbesteding plaats. De verwachting is dat een deel van de uitvoering in 2024 start.

Fietsvoorzieningen

In de periode 2020-2023 hebben wij acht projecten uitgevoerd in het kader van verbeteringen van fietsvoorzieningen, waaronder de aanleg van twee nieuwe vrijliggende fietspaden. Voor de periode 2024-2026 staan nog dertien fietsprojecten op de rol voor uitvoering. Dit zijn zowel nieuwe fietspaden als onderhoudswerkzaamheden. Zeven daarvan zijn al zover voorbereid dat de uitvoering in 2024 start.

Plan Bos & Boom

We gaan nu het 3e plantseizoen in voor plan Bos & Boom: 400.000 bomen in 10 jaar. Afgelopen twee jaar hebben we 101.276 nieuwe bomen geplant: 25% van de doelstelling. Het overgrote deel is uitgevoerd in de vorm van nieuw bos/landschapselementen en bosverjonging/omvorming. Maar er zijn ook bomen geplant binnen de verschillende dorpen en via de provinciale StiLa regeling, waarin de gemeente participeert. In 2024 gaan we hiermee door in een iets afgevlakt tempo.

Sociaal Domein

In 2023 is het Welzijnsplan 2023 tot en met 2026 vastgesteld. Hierin zijn alle beleidsterreinen opgenomen die gezamenlijk de sociale basis vormen, aangevuld met de vangnetvoorzieningen voor kwetsbare inwoners. We gaan in 2024 verder invulling geven aan de plannen die hierin zijn opgenomen. Concreet gaat het hierbij om onder meer een nieuw accommodatiebeleid, de actualisering van het armoedebeleid en het meerjarenbeleidskader jeugd, een integraal gezondheidsbeleid en het vaststellen van een Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. Voor wat betreft de vangnetvoorzieningen vindt voortdurend bijstelling plaats als (landelijke) ontwikkelingen daarom vragen. Burgemeester en wethouders van Eersel,

Burgemeester en wethouders van Eersel,     
H.M.L. Offermans, secretaris
W.A.C.M. Wouters, burgemeester